Psikoterapi Nedir Türleri Ve Açıklamaları

Kısaca Psikoterapi

Psikoterapi, psikolojide çeşitli zihinsel bozukluklar için yıllardır kullanılan bir tedavi şeklidir. Psikoterapi genel olarak psikolojik sağlık sorunlarına, duygu durum zorluklarına ve bazı psikiyatrik sorunlara yardımcı olabilecek bir dizi tedaviyi ifade eder. Psikoterapi uygulaması, depresyon vakaları, düşük özgüven sorunları ve aile içi tartışmalara kadar çeşitli sorunlarda insanlara ciddi düzeyde yardımcı olabilir. Tüm bu problemlerden dolayı kendisini bunalmış hisseden ve bu sorunlarla baş edemeyen her insan psikoterapi tedavisinden rahatlıkla faydalanabilir.

Psikoterapi

Psikoterapi Nedir?

Bir terapistin insanların daha etkili, düzenli ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmelerine yardımcı olmak için bilimsel olarak kanıtlanmış uygulamalar kullandığı, terapist ve bireyler arasında koordinasyona dayalı bir tedavi olarak tanımlanabilir. Belirli amaçlar için psikoterapiyi, farmasötik tedavi ile uyumlu bir şekilde çeşitli ruh sağlığı bozukluklarına yönelik psikolojik bir tedavi olarak da tanımlayabiliriz.  Psikoterapide, terapist tarafından kullanılan yaklaşıma bağlı olarak, çok çeşitli teknik ve stratejiler kullanılabilir. Bunun yanında,  her tür psikoterapi, terapötik bir ilişki geliştirmeyi, iletişim sağlamayı, diyalog kurmayı ve sorunlu düşünce veya davranışların üstesinden gelebilmek için düzenli bir çalışmayı içerir. Psikoterapi gittikçe artan bir şekilde kendi başına ayrı bir meslek olarak görülmektedir, ancak birçok farklı türde profesyonel psikoterapiye düzenli olarak katılmaktadır. Bu kişiler arasında psikiyatristler, klinik psikologlar, psikolojik danışmanlar, evlilik ve çift terapistleri, sosyal gelişim uzmanları ve psikolojik sağlık danışmanları bulunur.

Psikoterapi Türleri Nelerdir?

Psikoterapi alanında kullanılan çeşitli teknikler ve uygulamalar vardur. Her durumda kullanılan kesin yöntem, terapistin eğitimi ve arka planı, hastanın tercihleri ​​ve mevcut sorununun niteliği gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Psikoterapiye temel yaklaşımlardan bazıları şunlardır:

Psikanalitik Terapi:

Psikoterapi, Antik Yunanlılar zamanına kadar çeşitli şekillerde uygulanmakla birlikte, Sigmund Freud’un hastalarla çalışmak için konuşma terapisini kullanmaya başlamasıyla resmi bir başlangıç ​​yaptı. Freud tarafından yaygın olarak kullanılan tekniklerden bazıları, aktarım, rüya yorumu ve ücretsiz ilişkilendirme analizlerini içeriyordu. Bu psikanalitik yaklaşım, davranışı etkileyebilecek bilinçdışı düşünceleri, duyguları ve anıları aramak için hastanın, düşüncelerine ve geçmiş deneyimlerine bakmayı içerir.

Davranışçı Terapi:

Davranışçılık, yirminci yüzyılın başlarında daha belirgin bir düşünce alanı haline geldiğinde, farklı şartlandırma türleri gibi teknikler psikoterapide önemli bir rol oynamaya başladı. Davranışçılık, eskisi kadar baskın olmasa da yöntemlerinin çoğu bugün hala oldukça popüler bir haldedir. Davranışçı terapi, hastaların problemli davranışları değiştirmelerine yardımcı olmak için klasik şartlandırma, işlemsel şartlandırma ve sosyal öğrenmeyi kullanır.

Hümanistik Terapi:

1950’lerden başlayarak, hümanistik psikoloji olarak bilinen düşünce alanı, psikoterapiyi etkilemeye başladı. Hümanist psikolog Carl Rogers, hasta merkezli bir yaklaşımın koşulsuz olumlu olduğunu gösteren terapiste odaklanan ve tamamen hasta merkezli terapi olarak bilinen bir yaklaşım geliştirdi. Günümüzde, bu yaklaşımın yönleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Psikoterapiye yönelik hümanist yaklaşım, insanlara potansiyel özellerini en üst düzeye çıkarmaya yardım etmeye odaklanır. Bu tür yaklaşımlar, kendini keşfetme, özgür irade ve kendini aşmanın önemini vurgulama eğilimindedir.

Bilişsel Terapi:

1960’ların bilişsel devrimi, psikologların insanın düşünce süreçlerinin davranış ve işleyişini nasıl etkilediğine giderek daha fazla odaklanmaya başladıkları gibi psikoterapi uygulamaları üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. Bilişsel terapi, zihinsel sağlığımız üzerinde düşüncelerimizin  güçlü bir etkisi olduğu fikrine odaklanmıştır. Örneğin, her durumun olumsuz yönlerini görme eğilimindeyseniz, muhtemelen daha karamsar bir bakış açınıza ve genel bir gergin ruh haline sahip olacaksınız. Bilişsel terapinin amacı, bu tür düşünmeye yol açan bilişsel çarpıtmaları tanımlamak ve bu düşünceleri daha gerçekçi ve olumlu olanlarla değiştirmektir. Böylece insanlar ruh hallerini ve genel psikolojik refahlarını iyileştirebilirler.

Bilişsel Davranışçı Terapi:

Bilişsel-davranışçı terapi (CBT) adıyla bilinen yaklaşım, hastaların davranışlarını etkileyen duygu ve düşünceleri anlamalarına yardımcı olan bir tür psikoterapötik tedavi yöntemidir. Bilişsel davranışçı terapi, fobiler, depresyon, bağımlılık ve anksiyete gibi çok çeşitli hastalıkları tedavi etmek için oldukça yaygın olarak kullanılır. Bilişsel davranışçı terapi, olumsuz olan düşünceleri ve kişilere uyumsuz seviyedeki davranışları değiştirmek için bilişsel ve davranışsal tekniklerin kombine edilmesini içeren bir psikoterapi türüdür. Bu yaklaşım, bu düşüncelerden kaynaklanan sorunlu davranışların, üzüntüye ve rahatsızlığa katkıda bulunan düşüncelerin değiştirilmesini içerir.

Psikoterapi Nedir

Psikoterapi ayrıca, terapistin çalışma stiline ve hastanın şartlarına bağlı olarak çeşitli biçimlerde olabilir. Bu yöntemler arasında ise genel olarak aşağıdakiler bulunur:

• Herhangi bir psikoterapistle tamamen birebir çalışmayı içeren bireysel terapi uygulaması,
• Çiftlerin ilişkilerini yönetmelerine, sorunlarla başa çıkmalarına ve ruh hallerini iyileştirmeye yardımcı olmak için bir çiftle birlikte çalışan çift terapisi,
• Aile içi dinamiği geliştirmeye odaklanan ve bir aile birimi içindeki birden fazla kişiyi içerebilen  aile terapisi,
• Ortak bir hedefi paylaşan küçük bir grup kişiyi içeren uygulama da grup terapisi  yöntemidir. Bu yaklaşım, grubun üyelerine diğerlerinden destek sunma ve almalarının yanı sıra, destekleyici ve iyimser bir grup içinde yeni davranışlar uygulamalarını sağlar.

Terapistler Tedavi Aşamasında Ne Yapar?

Terapistler öncelikle, ister yüz yüze ister online terapi yoluyla psikolojik sağlıklarını iyileştirmek isteyen hastalarına yardımcı olurlar. Bununla beraber terapistler tedavi aşamasında hastalarına sunabilecekleri faydalar şunlardır:

• Hastalarını tam teferruatlı bir şekilde dinlerler.
• Mevcut konuların analizini yaparlar.
• Geçmişin şimdiki zaman üzerindeki etkisini analiz ederler.
• Hastaları psikolojik olarak rahatlatırlar.
• Herhangi bir önyargı olmadan hastalarına yardım ederler.
• Akıl sağlığı koşullarını teşhis ederler.
• Psikolojik sorunların semptomlarını azaltırlar.
• Hastaların, psikolojik sorunlarının semptomlarını yönetmesine yardımcı olurlar.
• Hastalara, yardımcı davranışları geliştirmelerine ve düşünce modellerini değiştirmelerine yardımcı olurlar.
• Hastaların, kendilerini ve diğer insanları anlamalarına yardımcı olurlar.
• Duygusal, bilişsel ve iletişim becerilerinin öğrenilmesini sağlarlar.
• Hastalara, duygusal, ilişkisel ve profesyonel çatışmaları nasıl etkili bir şekilde çözeceklerini öğretirler.
• Hastaların olası bir ayrılık, istismar, intihar düşünceleri, keder, travma, aldatılma, cinsel saldırı ve daha fazlası gibi krizler boyunca yönlendirirler.
• Hastaların mevcut ilişkileri nasıl geliştireceklerini ve yenilerini nasıl kuracaklarını öğretirler.
• Hastalara derin nefes alma, meditasyon, düşünme egzersizleri ve daha fazlası gibi kendi kendine sorunlarla baş etme becerilerini öğretirler.
• Direktif dışı tavsiye ve önerilerde bulunabilirler.
• Hastaları, gerekli durumlarda psikiyatristlere ve psikolojik sağlık kuruluşlarına yönlendirirler.
• Hastaların, kendilerini sevmeyi ve kabul etmeyi öğrenmelerine yardımcı olurlar.

Psikoterapi Uygulamalarını Denemeden Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Hem terapistler hem de hastalar için bir takım sorunlar veya endişeler olabilir. Psikolojik sorunlarınız için bir terapist seçerken ilk olarak, kendinizi çok rahat hissedebileceğiniz bir terapist düşünmelisiniz. Ayrıca, terapistin sahip olduğu bilgi, birikim ve tecrübesini içeren niteliklerini de değerlendirmelisiniz. Psikoterapi uygulayan uzmanlar birçok farklı unvan veya derece alabilirler. Psikolog veya psikiyatrist gibi bazı nitelikler özel eğitim ve lisans gereklilikleri taşımaktadır. Hastalara hizmet verirken, psikoterapistlerin bilgilendirilmiş rıza, hasta gizliliği ve uyarma görevi gibi konuları göz önünde bulundurmaları gerekir. Terapistin, tedavi ile ilgili tüm potansiyel risk ve faydalarını hastalarına, açık bir şekilde söylemesi gerekir. Bu bilgiler arasında, tedavinin kesin doğası, olası riskler, maliyetler ve mevcut alternatifler bulunur.

Psikoterapi Ne Kadar Etkilidir?

Psikoterapiye karşı düzeylendirilmiş önemli eleştirilerden biri, etkinliğini sorgulayan bir düşüncedir. Erken ve sıkça bahsedilen bir çalışma, hastaların üçte ikisinin, psikoterapi alıp almadıklarına bakılmaksızın, 2 yıl içinde kendi başlarına sorunları atlattığını veya iyileştiğini buldu. Bununla birlikte, 642 farklı çalışmayı inceleyen bir meta türü analizde, araştırmacılar psikoterapinin hastaların psikolojik refahını arttırmada etkili olduğu görülmüştür.

Psikoterapinin Etkileri

Psikoterapiye İhtiyacım Var Mı?

Psikoterapi tedavisi her durum için gönül rahatlığıyla alınabilir. Psikoterapi yaşam kalitesini ciddi düzeyde arttırır ve kaygı, depresyon ile stres gibi durumları önler. Aşağıdaki durumlar psikoterapiye ihtiyacınız olup olmadığını gösterir;

• Sorunlar, yaşam kalitesinde ciddi sıkıntı veya aksamalara neden olmaktır: Karşılaştığınız sorunun, okul, iş ve ilişkiler de dâhil olmak üzere hayatınızın birçok önemli bölümünü etkilediğini düşünüyorsanız, psikoterapinin yardımcı olup olmayacağını görmek için mutlaka terapistle görüşün.
• Sağlıksız ya da tehlikeli başa çıkma mekanizmalarına güveniyorsanız: Sigara kullanmak, içki içmek ve fazla yiyecek yemek ruh halini düzeltmez, aksine ruh sağlığıyla birlikte genel vücut sağlığını da ciddi oranda etkiler. Bunun için en kısa zamanda psikoterapi tedavisine başlanılmalıdır.
• Arkadaşlarınız ve aileniz, refahınız için endişeleniyorsa: Başkalarının, duygusal sağlığınız için endişelendiği bir noktaya ulaştıysa, psikoterapi tedavisi artık kaçınılmazdır.
• Şimdiye kadar denediğiniz hiçbir şey yardımcı olmadıysa: Kendi kendinize yardım kitapları okudunuz, bazı teknikleri araştırdınız ya da sorunu görmezden gelmeye çalıştınız, ancak sorunlar bitmiyor, aynı kalıyor ve hatta daha da kötüye gidiyor gibi görünüyorsa artık tedavi alma zamanı gelmiştir. Problemlerin çok zorlaştırıcı bir hal almasıyla beraber bu problemlerle başa çıkmanın imkânsız görünmesini beklemek zorunda değilsiniz. Ne kadar erken psikoterapi alırsanız, daha sağlıklı, huzurlu ve mutlu bir psikolojik hal durumuna dönmek o kadar kolay olacaktır.

Dr. Gökhan Güler

Yararlanılan Kaynaklar:

• clinical key,
• clinical magazine,
• health 24,
• Pubmed.